Zika Virus: करोना महामारीचे भयानक रूप संपूर्ण जगाने नुकतेच अनुभवले आहे. उपासमारी, बेरोजगारी, लॉकडाऊन इत्यादींमुळे संपूर्ण जग हादरून गेले होते. विज्ञान, वैद्यकीय सेवा आणि तंत्रज्ञान दिवसेंदिवस जरी प्रगत होत असले तरीदेखील आजारपण आणि आजारी होण्याची संख्या काही कमी होतांना दिसत नाही. आता पुन्हा झिका व्हायरस डोके वर काढत आहे. गेल्या काही दिवसात महाराष्ट्रात झिका व्हायरसने बाधित झालेल्या रुग्णांची संख्या दिवसेंदिवस वाढत आहे. अनेकांना प्रश्न पडलेला आहे की झिका व्हायरस म्हणजे नेमकं काय (What is Zika Virus)? झिका व्हायरस का पसरतो? चला तर मग जाणून घेऊया संपूर्ण माहिती.
सामग्री सारणी
Zika Virus: झिकाचा इतिहास
झिका विषाणू (Zika Virus) हा डासांपासून पसरणारा विषाणू आहे जो प्रथम युगांडामध्ये 1947 साली माकडांमध्ये आढळला होता आणि त्यानंतर 1950 च्या दशकात इतर आफ्रिकन देशांमध्ये मानवांमध्ये या विषाणूच्या संसर्गाचा पुरावा आढळला होता. 2007 पासून झिका व्हायरस रोगाचा प्रादुर्भाव आफ्रिका, अमेरिका, आशिया आणि पॅसिफिक मध्ये नोंदविला गेला आहे. 2015 मध्ये ब्राझील मध्ये मोठ्या महामारीसह झिका विषाणूचा उद्रेक अमेरिकेत झाला होता. त्यानंतर झिका व्हायरस हळूहळू संपूर्ण जगात पसरू लागला.
फेब्रुवारी 2016 मध्ये WHO ने झिका संबंधित मायक्रोसेफलीला सार्वजनिक आरोग्य आणीबाणी म्हणून घोषित केले आणि झिका विषाणू आणि जन्मजात विकृती यांच्यातील कारक दुव्याची पुष्टी झाली. भारतात सर्वप्रथम 2021 मध्ये झिका व्हायरसचे रुग्ण आढळले होते.
Zika Virus लक्षणे
झिका व्हायरसची लागण झालेल्या बहुतेक लोकांमध्ये लक्षणे (Symptoms of Zika Virus) दिसून येत नाहीत. संसर्ग झाल्यानंतर सामान्यतः तीन-चार दिवसानंतर पुरळ, ताप, डोळ्यांच्या बुबुळाच्या पुढील भागाचा होणारा दाह, स्नायू आणि सांधेदुखी, अस्वस्थता आणि डोकेदुखी यांसारखी लक्षणे असतात की जी दोन ते सात दिवस टिकतात.
Zika Virus संसर्ग
झिका व्हायरस प्रामुख्याने एडिस वंशाच्या संक्रमित डासांद्वारे प्रसारित केला जातो. एडिस इजिप्ती हे डास उष्णकटिबंधीय आणि उपोष्णकटिबंधीय प्रदेशांमध्ये प्रामुख्याने आढळून येतात. एडिस इजिप्ती डास डेंग्यू आणि चिकनगुनिया सारखे गंभीर आजार देखील पसरवतात.
झिका व्हायरसचा संसर्ग सामान्यतः डासांच्या चावण्यामुळे होतो. जर संक्रमित महिला गर्भवती असेल तर गर्भधारणेदरम्यान आईकडून गर्भामध्ये, लैंगिक संपर्काद्वारे, रक्त आणि रक्त उत्पादनांच्या संक्रमणाद्वारे आणि अवयव प्रत्यारोपणाद्वारे हा संसर्ग पसरू शकतो.
गर्भधारणेदरम्यान झिका व्हायरसचा संसर्ग हे मायक्रोसेफली आणि अर्भकामधील इतर जन्मजात विकृतींचे कारण आहे. या संसर्गामुळे अंग आकुंचन, उच्च स्नायू टोन, डोळ्यांची विकृती आणि एकण्याची कमतरता यांचा समावेश आहे. यालाच झिका सिंड्रोम म्हणून देखील ओळखले जाते. गर्भधारणेदरम्यान झिका व्हायरसमुळे गर्भाची हानी, मृत जन्म आणि मुदतपूर्व जन्म यांसारख्या समस्या उद्भवू शकतात.
झिका व्हायरसच्या संसर्गामुळे प्रौढ आणि मोठ्या मुलांमध्ये गुइलेन बॅरे सिंड्रोम, न्यूरोपॅथी आणि मायलाइटीस देखील होऊ शकतात.
Zika Virus निदान
झिका व्हायरसचा संसर्ग झिका विषाणूचा प्रसार आणि/किंवा एडिस डासांचे वाहक असलेल्या भागात राहणाऱ्या किंवा भेट देणाऱ्या व्यक्तींच्या लक्षणांच्या आधारे संशयित केला जाऊ शकतो. झिका व्हायरसच्या संसर्गाचे निदान केवळ रक्ताच्या किंवा शरीरातील इतर द्रव्यांच्या प्रयोगशाळेतील चाचण्यांद्वारे केली जाऊ शकते.
Zika Virus उपचार
झिका व्हायरस संसर्ग रोगासाठी कोणतेही विशिष्ट उपचार उपलब्ध नाहीत. पुरळ, ताप किंवा सांधेदुखी यासारखी लक्षणे असलेल्या लोकांनी भरपूर विश्रांती घ्यावी, भरपूर पाणी प्यावे आणि अँटिपायरेटिक्स आणि/किंवा वेदनाशामक औषधांनी लक्षणांवर उपचार करावेत.
झिका व्हायरस संसर्ग असलेल्या भागात राहणाऱ्या किंवा झिका व्हायरस संसर्गाची लक्षणे दिसणाऱ्या गर्भवती महिलांनी प्रयोगशाळेतील चाचणी, माहिती, समुपदेशन आणि इतर वैद्यकीय काळजी घेण्यासाठी वैद्यकीय मदत घ्यावी.
झिका व्हायरस प्रतिबंध
झिका व्हायरस संसर्ग प्रतिबंध किंवा उपचारासाठी अद्याप कोणतीही लस उपलब्ध नाही.
हेही वाचा: पावसाचे पाणी छत्रीच्या कापडातून का गळत नाही? वाचा छत्रीची संपूर्ण माहिती.
Zika Virus वैयक्तिक संरक्षण
झिका व्हायरसचा संसर्ग टाळण्यासाठी दिवसा आणि संध्याकाळच्या वेळी डासांच्या चावण्यापासून संरक्षण हा एक महत्त्वाचा उपाय आहे. गर्भवती महिला, प्रजननक्षम वयातील महिला आणि लहान मुले यांनी डास चावण्यापासून विशेष काळजी घ्यावी.
वैयक्तिक संरक्षण उपायांमध्ये हलक्या रंगाचे, शक्यतो संपूर्ण शरीर झाकतील असे कपडे परिधान करावेत. खिडक्यांना पडदे बसवणे, दरवाजे बंद करणे, डास प्रतिबंधक उपकरणे आणि उपायांचा वापर करावा. शक्यतो झोपतांना लहान मुले आणि गर्भवती महिलांनी मच्छरदाणी खाली झोपावे.
एडीस इजिप्ति डासांची पैदास घरे, शाळा आणि कामाच्या ठिकाणांपैकी पाण्याच्या छोट्या साठ्यात होते. या डासांच्या उत्पत्तीची ठिकाणे नष्ट करणे महत्त्वाचे आहे. सहसा डासांची उत्पत्ती पाणी साठवण्याची मोठी भांडे, वापरलेले टायर, इत्यादी ठिकाणी होते.
केंद्रीय आरोग्य मंत्रालयाची सूचना
दिनांक 3 जुलै 2024 रोजी केंद्रीय आरोग्य मंत्रालयाने महाराष्ट्रातील झिका विषाणूचे प्रकरण लक्षात घेऊन राज्यांना सूचना केली आहे. झिका विषाणू संसर्गासाठी गर्भवती महिलांची तपासणी करून आणि झिका आरोग्य सुविधांसाठी सकारात्मक चाचणी घेतलेल्या गर्भवती मातांच्या गर्भाच्या वाढीचे निरीक्षण करून सतत दक्ष राहण्याचे आवाहन केलेले आहे.
निवासी क्षेत्रे, कामाची ठिकाणे, शाळा, बांधकाम स्थळे, संस्था इत्यादी ठिकाणी डास प्रतिबंधि उपायांचे पालन करावे. झिका हा बाधित गर्भवती महिलेच्या गर्भातील मायक्रोसेफली आणि न्यूरोलॉजिकल परिणामांशी संबंधित असल्याने राज्यांना सल्ला देण्यात आला आहे की त्यांनी निरीक्षणासाठी डॉक्टरांना सतर्क करावे.
झिका चाचणीची सुविधा नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ व्हायरोलॉजी (NIV), पुणे येथे उपलब्ध आहे. केंद्रीय आरोग्य मंत्रालय परिस्थितीवर बारकाईने लक्ष ठेवून आहे.
हेही वाचा: पावसाळ्यात डासांमुळे पसरतो जीवघेणा आजार, जाणून घ्या डासांविषयी अधिक माहिती.
निष्कर्ष
झिका विषाणू (Zika Virus) हा डासांपासून पसरणारा विषाणू आहे. वैयक्तिक सुरक्षेसाठी डास प्रतिबंधक उपकरणे आणि उपायांचा वापर करावा.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न
1) लोकांमध्ये झिका व्हायरस कसा पसरतो?
झिका व्हायरस हा संक्रमित एडिस डासाच्या चाव्याद्वारे लोकांमध्ये पसरतो. एडिस इजिप्ती डासांमुळे चिकन गुनिया, डेंग्यू आणि पिवळा ताप देखील पसरतो. झिका व्हायरस लैंगिक संबंधातून देखील प्रसारित होतो. रक्त आणि रक्त उत्पादनांच्या संक्रमणाद्वारे आणि अवयव प्रत्यारोपणाद्वारे हा संसर्ग पसरू शकतो. ज्या लोकांनी रक्तदान केले आहे त्यांना रक्तदान केल्यानंतर 14 दिवसांच्या आत झिका व्हायरसच्या संसर्गाची लक्षणे आढळल्यास किंवा त्यांना अलीकडे झिका विषाणू संसर्गाचे निदान झाल्यास रक्त संक्रमण सेवेकडे तक्रार करण्यास प्रोत्साहित केले जाते.
2) झिका व्हायरस आजाराची लक्षणे कोणती?
झिका व्हायरसमुळे सामान्यतः सौम्य आजार होतो. ह्या व्हायरसच्या संसर्गाच्या लक्षणांमध्ये थोडासा ताप किंवा पुरळ यांचा समावेश होतो. ही लक्षणे एखाद्या व्यक्तीला संक्रमित डास चावल्यानंतर काही दिवसांनी दिसून येतात. सामान्यतः डोळ्यांच्या बुबुळाच्या पुढील भागाचा होणारा दाह, स्नायू आणि सांधेदुखी, अस्वस्थता आणि डोकेदुखी यांसारखी लक्षणे असतात की जी दोन ते सात दिवस टिकतात.
3) झिका व्हायरसचे निदान कसे केले जाते?
झिका व्हायरसची लागण झालेल्या व्यक्तींच्या इतिहासावरून असे आढळून आले आहे की सहसा संक्रमित डास चावल्याने किंवा झिका व्हायरस आढळलेल्या भागात प्रवास केल्याने संसर्ग पसरतो. प्रयोगशाळेतील रक्त चाचणी द्वारे झिका व्हायरसची पुष्टी केली जाऊ शकते.
4) झिका व्हायरसचा उपचार कसा केला जातो?
झिका व्हायरसच्या आजारावर सामान्य वेदना आणि तापाची औषधे याद्वारे उपचार केले जातात. भरपूर विश्रांती आणि पाणी यांची शिफारस केली जाते.
5) मायक्रोसेफली म्हणजे काय?
मायक्रोसेफली ही अशी स्थिती आहे जिथे बाळाचे डोके समान वयाच्या आणि लिंगाच्या इतर बाळांपेक्षा लहान असते. गर्भाशयातील समस्येमुळे मायक्रोसेफली होते आणि त्यामुळे बाळाच्या मेंदूची वाढ योग्य तिथं थांबते किंवा जन्मानंतर डोके योग्य रीत्या वाढणे थांबते. मायक्रोसेफली सह जन्मलेल्या मुलांचे वय वाढत असताना त्यांना विकासात्मक आव्हाने असतात. काही प्रकरणांमध्ये मायक्रोसेफली असलेली मुले पूर्णपणे सामान्यपणे विकसित होतात.
6) जन्मजात झिका व्हायरस सिंड्रोम म्हणजे काय?
गर्भधारणेदरम्यान गर्भाच्या झिका विषाणूच्या प्रदर्शनाशी संबंधित जन्मजात विकृतींचा स्पेक्ट्रम जन्मजात झिका व्हायरस सिंड्रोम म्हणून ओळखला जातो.
हेही वाचा: घरबसल्या डोमासाईल सर्टिफिकेट कसे काढावे?
माहिती आवडली असल्यास पुढे शेअर करा.
