बैल पोळा हा सण शेतकऱ्यांच्या कष्टांची आठवण करून देतो, आणि त्यांच्या कष्टांचे प्रतीक असलेल्या बैलांप्रती कृतज्ञता व्यक्त करतो. महाराष्ट्रात हा सण धुमधडाक्यात साजरा केला जातो.
बैल पोळाचा इतिहास प्राचीन काळापासून सुरू होतो. भारतात शेती हा मुख्य व्यवसाय होता आणि अजूनही बहुतांश भागांत शेती हेच प्रमुख उत्पन्नाचे साधन आहे.
श्रावण महिन्यातील अमावास्या या दिवशी बैल पोळा साजरा केला जातो. बैलांची पूजा करून शेतकरी त्यांच्याप्रती कृतज्ञता व्यक्त करतात. हिंदू धर्मात भगवान शंकराच्या नंदी बैलामुळे बैलांना विशेष स्थान आहे.
बैलांची सजावट हा या सणाचा महत्त्वाचा भाग आहे. ग्रामीण भागात शेतकरी आपल्या बैलांना फुलांच्या माळा, रंगीत वस्त्रे आणि विविध शृंगार साधनांनी सजवतात. यामुळे बैलांची शोभा अधिकच वाढते.
बैल पोळ्याच्या दिवशी शेतकरी आपल्या बैलांची पूजा करतात. पूजेनंतर गावातील शेतकरी एकत्र येऊन आपल्या सजवलेल्या बैलांची मिरवणूक काढतात. यामुळे गावातील लोक एकत्र येऊन आनंद साजरा करतात.
बैल पोळा सणामुळे ग्रामीण भागातील लोक एकत्र येतात. शेतकरी आणि त्यांच्या कुटुंबीयांसह गावातील सर्व लोक या सणाचा आनंद घेतात. या सणाद्वारे ग्रामीण भागातील लोकांमध्ये एकात्मता निर्माण होते.
शहरी भागातही बैल पोळा सण साजरा करण्याचे प्रमाण वाढले आहे. शहरी भागातील शेतकरी आणि ग्रामीण कुटुंबीय यांमध्ये सणाच्या पारंपारिक पद्धतींमध्ये बदल होत आहेत.
बैल पोळा सणाच्या निमित्ताने शेतकऱ्यांना बैलांच्या महत्वाची जाणीव करून दिली जाते. बैलांचा उपयोग पर्यावरणपूरक आहे कारण ते ट्रॅक्टरसारख्या यंत्रांच्या वापरामुळे होणारे पर्यावरणीय नुकसान कमी करतात.
सध्याच्या आधुनिक युगातही बैल पोळा सणाची पारंपारिक पद्धत आणि त्याचे महत्त्व कायम राहिले आहे. या सणाच्या माध्यमातून पारंपारिक पद्धती, सामाजिक एकता, आणि पर्यावरणीय विचार यांचे जतन होते.